Björn Björnsson á Reykhólum 1945
ÁGÚST 2017
BB-6893, BB-6899, BB-6894, BB-6902.
Ég minnist dvalar Björns, er hann kom og dvaldi á Reykhólum sumarið 1945. Hann var mikill áhugamaður um ljósmyndun fugla. Hann spurðist sérstaklega eftir hvar örn væri að finna og hvar helst sýnilegur.
Einstaka sinnum kom fyrir að örninn verpti frammi í eyjum, en varpstaðir voru uppi á Reykjanesfjallinu til dæmis á tveim stöðum við Grundarvatn. Örninn var þarna sem eðlilegur hluti af náttúrunni. Annars var ekkert verið að leita að arnarhreiðrum, en sagt frá ef spurt var um. Við fylgdumst lítið með ferðum Björns. Af eðlilegum ástæðum vilja myndatökumenn fá að vera einir og forðast allt ónæði. Myndirnar segja best frá.
Þegar litið er yfir myndefni Björns frá Reykhólum, skiptist það í tvennt, sem vakið hefur athygli hans. Annars vegar myndir tengdar fuglalífinu og hins vegar, og ekki síður, þessar gömlu en fyrrum reisulegu byggingar sem þar stóðu.
Þrjár af myndum Björns benda til þess að hann hafi lagt leið sína upp að Grundarvatni í von um að sjá örn þar í návígi. Þær eru allar teknar upp á fjallsbrún Grundardals, en þar er góð uppganga þegar farið er upp að Grundarvatni. Sér þarna yfir Grund, Skeiðið, Reykhóla og hluta af eyjaklasanum.
Önnur myndaröð er tekin út við Mávavatn, mikla fuglaparadís. Þetta varpsvæði hefur vakið mikinn áhuga hans. Þar var alltaf hægt að finna varpstað lómsins og álftarinnar og fleiri fugla meðal annars einhverjar andategundir. Ef til vill hefur eitt og eitt æðarhreiður verið þar á svæðinu. Álftin átti þarna sama stað. Ég lék mér eitt sinn að því að ganga meðfram vatninu og herma eftir álftinni og kvaka sem líkast henni. Bragðið heppnaðist, hún elti mig meðfram bakkanum eins og ég væri með hana í taumi.
Gamli Reykhólabærinn sem byggður var á árunum 1873-74 er annað myndefni Björns. Þetta var stærsti bær á Vesturlandi næstur honum var Rauðseyjabærinn, sem reistur var á sama tíma. Stærðarmál bæjarhúsa var tilgreint hversu margar hurðir væru á járnum. Í Reykhólabænum voru 28 hurðir og 3 lofthlerar. Nærmyndir af þessum gamla bæ sem var orðinn hrörlegt hreysi sýna húsakynnin á síðasta ári sem búið var í honum.
Á yfirlitsmynd af Reykhólabyggðinni eru peningshúsarústirnar vel sýnilegar. Veggurinn á stóru heyhlöðunni var 27 m langur og 3 m hár. Hann var hlaðinn úr streng. Torfstrengurinn gæti verið 15-20 sm þykkur og 30-50 sm breiður. Fjögur manngeng fóðurgangsop fram í fjárhúsjöturnar eru á myndunum en fimmta opið, fram í fjósið, sést ekki á myndinni. Ég giska á að veggurinn hafi verið a.m.k. 90 sm. þykkur (þrjú fet). Heyhlaðan var 40 álnir X 9 álnir og 5 álnir undir bita ( 27 m x 5,5 m x 3 m). Við þessa hlöðu stóðu 5 fjárhús fyrir 240 fjár, hesthús fyrir 16 hross, fjós fyrir a.m. 12 nautgripi og stór smíðaskemma.
Þá er Reykhólakirkjan með Reykjanesfjallið í baksýn. Kirkjan var reist 1856 en tekin niður 1963 og flutt nokkru síðar vestur á Saurbæ á Rauðasandi.
Hjörtur Þórarinsson